Turf als brandstof
Turf is vanaf de Middeleeuwen tot midden negentiende eeuw de belangrijkste brandstof voor huishoudelijk gebruik en de industrie. In die periode is zoveel veen afgegraven, dat grote stukken land onder water komen te staan. In de regio Rotterdam zijn op die manier de Kralingse Plas en de Bergse Plassen ontstaan.
Turf meten met een ton
In 1650 heeft Rotterdam ongeveer 30.000 inwoners. Het is de Gouden Eeuw: verschillende nieuwe havens worden gebouwd waaronder de Leuvehaven, de Scheepmakershaven en de Wijnhaven. Brandstof is nodig om de economie draaiende te houden. Af en aan komen de schepen met ladingen turf in de haven. Turftonsters stellen de juiste hoeveelheid geloste turf vast met behulp van een ton, vandaar hun naam. De vrouwen mogen alleen geijkte tonnen gebruiken die een inhoud van 200 liter hebben.
Hoe wordt de turf gelost en belasting betaalt
Turfraapsters vullen aan boord manden met turf, die vervolgens door turfhevers, mannen, op hun schouder naar de wal worden gedragen. Daar worden ze door de tonsters overgeheveld in de eerder genoemde vaten. Keurmeesters bepalen kwaliteit en prijs, waarna de tonster en leverancier naar het turfbelastingkantoor gaan voor de verschuldigde accijns. Alleen de stedelijke godshuizen en de 'zoutketen' hoeven geen belasting te betalen. De zoutketen staan aan de mond van de Leuvehaven. Daar produceert men het zout voor de lucratieve haringhandel door middel van koken en indampen. Dit proces vereist een geweldige hoeveelheid brandstof.
Hoe wordt je turftonster
Turftonsters zijn door de stad aangesteld. Vaak zijn het eenvoudige en arme vrouwen. Ze hebben een eed afgelegd om hun werk volgens officiële regels uit te voeren. Als bewijs van hun aanstelling dienen de vrouwen een stukje lood met het stempel van de stad te tonen. Ze verdienen weinig, maar als extraatje mag de turftonster overgebleven brokstukken turf meenemen naar huis als gratis brandstof voor haar kachel.
Einde van het beroep
Als turf wordt vervangen door steenkool, zijn de turftonsters niet meer nodig in de haven. Dat komt eigenlijk goed uit want de burgerlijke moraal schrijft meer en meer voor dat vrouwen thuis horen te zitten en zich bezig dienen te houden met het gezin, het huishouden en de kinderen.
Op de afbeelding zie je het afgraven en stapelen van de gedroogde turf bij Hillegersberg.
Weet je waar het begrip 'turven' vandaan komt?
