Direct na de bevrijding worden, naast andere ‘foute’ Nederlanders, talloze vrouwen en meisjes door de Binnenlandse Strijdkrachten opgepakt. In de Tweede Wereldoorlog hebben zij relaties met Duitse soldaten gehad. Zo vieren de Nederlanders hun frustraties over de oorlog bot op de moffenmeiden. Het woord Mof is een scheldwoord voor de Duitser, de vijand.
Op deze Bijltjesdagen worden moffenmeiden publiekelijk kaalgeschoren; vaak tot bloedens toe vanwege botte handtondeuses. Daarna worden de hoofden ingesmeerd met pek of met roestwerende menie. Sommige zijn voor het kaalscheren eerst opgesloten in leegstaande gebouwen en ‘onderzocht’ op eventuele geslachtsziekten.
Tijdens de vernederingen op straat juichen omstanders toe of doen zelfs mee. Hun woede en haat over vijf jaar onderdrukking ontladen zich. Andere mensen schamen zich en kunnen het niet aanzien. Zij willen zich niet net zo gedragen zoals de bezetter heeft gedaan. Vanwege het grote taboe en de schaamte van deze vrouwen zelf is nog steeds weinig over deze vergeldingsacties bekend. Uit Rotterdam zijn nauwelijks beelden maar het heeft op diverse plekken in de stad waarschijnlijk plaatsgevonden: op de Coolsingel allicht, maar ook op de Westersingel, Heemraadssingel, Sandelingenplein en in Kralingen.
Uit de onderzoeken van Monika Diederichs en Rianne Oosterom blijkt dat naar schatting 120.000 tot 150.000 vrouwen met een Duitser ‘hebben gelopen’. Uit die relaties zijn 12.000 tot 15.000 kinderen verwekt in de oorlog. De moffenmeiden zijn vaak 16, 17 of 18 jaar. Vaak net zo oud als de Duitse soldaten die zeker aan het begin van de oorlog een grote aantrekkingskracht op de meisjes uitoefenen. Ze zijn, anders dan de stugge Nederlandse jongens, romantisch, hoffelijk en zien er goed uit in hun strakke Wehrmacht uniform. De meisjes schetsen een beeld van jongens die heimwee hebben en met tegenzin de dienstplicht vervullen. Gewone meisjes dus die gewoon verliefd worden op die leeftijd. De situatie is echter allesbehalve gewoon in die jaren en na de bevrijding worden ze als collaborateurs beschouwd en moeten ze gestraft worden.
Waar komt het kaalknippen vandaan?
Het verschijnsel komt al in de Bijbel en in andere mythische verhalen voor. De Bijbel zegt bijvoorbeeld dat het haar het sieraad van de vrouw is. Wanneer dit de vrouw wordt afgenomen dan is haar vrouwelijkheid verdwenen. Mogelijk hebben mensen onthouden dat het fenomeen zich ook voordeed aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. In België en Frankrijk heeft het kaalknippen van vrouwen toen eveneens plaatsgevonden als vergelding. Daar komt bij dat in die eerste dagen na de bevrijding de Nederlandse politie nog niet is georganiseerd. De Binnenlandse Strijdkrachten, waarvan veel in het verzet hebben gezeten, voelen zich machtig en staan nauwelijks open voor andere geluiden.
Deze gebeurtenissen geven nog eens aan hoe lastig het is om te oordelen over goed en fout in de oorlog. Als je dieper in de verhalen duikt, merk je dat het niet zo zwart/wit is. De behandeling die de meiden en vrouwen na de bevrijding hebben moeten ondergaan is hen en de rest van Nederland onwaardig en stelt de aanjagers mogelijk op gelijke voet met de vijand waarvan ze net waren bevrijd. Wat vind jij?
De bron is een amateurfilm van de eerste dagen na de bevrijding. In minuut 4:04 is de tussentitel ‘Kale Kop’ te zien en een fragment van kaalgeschoren vrouwen op straat.
Diederichs, M. (2006) Wie geschoren wordt moet stil zitten. Nederlandse meisjes en vrouwen die in de periode 1940-1945 omgang hadden met Duitse militairen. Amsterdam, Nederland: Boom
Oosterom, R. (2019) Moffenmeiden. Over soldatenliefjes, knippers en omstanders: een geschiedenis in verhalen. Amsterdam, Nederland: Meulenhoff
