Van Rotterdam naar de VS
Tussen 1892 en 1954 is Ellis Island voor ruim 12 miljoen Europese migranten de toegangspoort tot de Verenigde Staten (VS). Een deel van die stroom landverhuizers (tussen de 1 en 3 miljoen) komt vanuit Rotterdam met de Holland-Amerika lijn (HAL). Opgezet in 1873 na de opening van de Nieuwe Waterweg, neemt de HAL een prominente rol in in de Europese migratie naar de VS.
Hoe ging zo'n overtocht in zijn werk?
Veel migranten komen uit Oost-Europa, een deel vanwege vervolging in de beruchte pogroms. Bijna één miljoen kiest de Wilhelminakade in Rotterdam als vertrekhaven naar de VS. De Holland-Amerika Lijn heeft tot in Bulgarije, Letland en Rusland kantoortjes. Daar kunnen kaartjes gekocht worden voor de trein naar Rotterdam, de boot naar de VS, en opnieuw de trein naar elk station in de nieuwe wereld. 'Paupers, misdadigers of poligamisten' worden niet toegelaten in de VS, 'idioten, onnoozelen en krankzinnigen' evenmin. Keuringsartsen controleren in Rotterdam al de toestand van de reizigers. Brochures in verschillende talen geven de migranten informatie over het avontuur en adviezen voor de zeereis ('warme kleding, vooral voor kleine kinderen, want het kan ook in de zomer flink fris zijn'). Met de ontwikkeling van de stoomschip is de overtocht in een week gemaakt. De grote stoomschepen uit Rotterdam varen rechtstreeks naar Ellis Island, een eiland bij New York.
Moeilijkheden voor landverhuizers
De HAL regelt dus rond 1900 tot ver in Oost-Europa via eigen passagebureaus de verkoop van passagebiljetten. Daarbij inbegrepen is de reis naar Rotterdam met de trein uit Wenen, via Leipzig en Oldenzaal. Als de landverhuizers aankomen op het Maasstation of Station Beurs (ter plekke van het huidige Blaakstation maar dan niet zo diep onder de grond) dan moeten ze de tijd tot vertrek van de boot nog zien te overbruggen. Velen komen straatarm aan. Ze hebben hun laatste geld uitgegeven aan een ticket naar het beloofde land. Dit doet denken aan de vluchtelingen die nu vanuit Noord-Afrika in Zuid-Europa stranden. Ook moeten de landverhuizers een bepaald bedrag op zak hebben om in de VS toegelaten te worden. De dagen tot vertrek, gemiddeld 4, zijn dus een probleem. Er zijn dure pensions, maar de HAL opent op zeker moment een eigen landverhuizershotel.
Museum in ontwikkeling
Wist jij dat er wordt gewerkt aan een Landverhuizersmuseum in de Fenixloods op Katendrecht? Het project voor het museum is een samenwerking tussen het Stadsarchief Rotterdam, Maritiem Museum, Museum Rotterdam, Nederlands Fotomuseum, en het museum op Ellis Island in de haven van New York waar alle Europese immigranten met de HAL het land binnenkwamen. Naar planning opent het museum in 2023 haar deuren.