010
Bron

Piet Hein is misschien wel de bekendste en meest beruchte zeevaarder uit de Rotterdamse geschiedenis.

Vroege leven

Behalve dat Piet in 1577 in Delfshaven is geboren, is er vrij weinig bekend over zijn vroege leven. Hoogstwaarschijnlijk leert hij het zeemansvak via zijn vader, die ook zeeman is. Vader en zoon worden in 1596 gevangen genomen door de Spanjaarden. Beiden worden tewerkgesteld in Sluis, een stad in Zeeuws-Vlaanderen. De stad is op dat moment in handen van de Spanjaarden. Vergeet niet dat Spanje en Nederland middenin de Tachtigjarige oorlog zitten. Na vijf jaar worden vader en zoon vrijgelaten in ruil voor een Spaanse admiraal.

Daarna gaat Piet varen als koopvaardijschipper. In 1603 wordt hij weer gevangen genomen door de Spanjaarden. Zo komt Piet vier jaar lang vast te zitten in het Castillo del Morro in Havana, de hoofdstad van Cuba. 

In dienst van de VOC

Na zijn tweede gevangenschap treed Piet Hein in dienst van de in 1602 opgerichte VOC. In 1609 reist hij mee met een VOC-vloot naar de Molukse Banda-eilanden. Eenmaal daar proberen de VOC-schippers een monopolie op de specerijenhandel van de eilanden af te dwingen. Dat betekent dat zij de enigen willen zijn die met de eilanden kunnen handelen. De onderhandelingen lopen uit de hand en admiraal Pieter Willemsz. Verhoeff wordt samen met twee andere kapiteins vermoord door de lokale dorpshoofden. Als wraak worden er meerdere dorpen en schepen verwoest. De bevolking van kampong Lebetakke op Banda wordt door de Nederlanders geheel uitgemoord. Onbekend is of Piet Hein hier direct bij betrokken was. Wel is bekend dat Piet later twee militaire expedities leidt tegen de eilanden Banda Besar en Pulo Run.

In mei 1611 keert Piet Hein terug naar Nederland met een enorme lading kruidnagelen. Onderweg wordt de lading echter zo heet dat alle kostbare kruidnagel overboord gegooid moet worden om brand aan boord te voorkomen. Zo komt Piet Hein in juni 1612 met lege handen weer terug aan in Nederland. 

In dienst van de WIC

Het is onbekend waarom en wanneer Piet Hein weggaat bij de VOC. Misschien was het overboord gooien van de kruidnagelen toch verkeerd gevallen bij de leiding van de VOC. In 1623 treedt Piet in dienst van de West-Indische Compagnie (WIC). De WIC was met het einde van het Twaalfjarig Bestand (wapenstilstand) in 1621 opgericht. Het doel van de WIC is kolonisatie, koophandel en kaapvaart voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Pas vanaf 1635 start de Compagnie actief met de Trans-Atlantische slavenhandel.

De roof van de Spaanse Zilvervloot

Voor de WIC houd Piet Hein zich voornamelijk bezig met kaapvaart. Zo voert hij vanaf 1620 meerdere succesvolle expedities uit tegen Spanje. Zijn derde expeditie in 1628 brengt hem uiteindelijk onsterfelijke roem. Deze expeditie is erop gericht de Spaanse Zilvervloot in de Caraïben te onderscheppen. Ondanks vele tegenslagen weet Piet Hein in zijn missie te slagen en haalt een bedrag binnen voor de WIC van ruim 11.5 miljoen gulden. Dat zou vandaag omgerekend ruim 100 miljoen euro zijn! Het brengt het Spaanse rijk een enorme klap toe. Op zijn beurt heeft de WIC een enorm kapitaal om te investeren in kolonisatie, kaapvaart en koophandel (waaronder ook slavenhandel).

Dood

Na deze expeditie wordt Piet Hein benoemd tot luitenant-admiraal van de Hollandse oorlogsvloot, de Admiraliteit. In de strijd tegen drie Oostender kaperschepen wordt Piet in zijn schouder geraakt door een kanonskogel. Hij is op slag dood. 

Erkenning

Na zijn dood zijn Piet Hein's prestaties op meerdere manieren erkend. Negen jaar na zijn dood krijgt hij een eigen grafmonument in de Oude Kerk in Delft. Ook bestaan er twee standbeelden van de Rotterdamse zeevaarder. Één staat bij de Baai van Matanzas in Cuba (de plek waar Piet Hein de Spaanse Zilvervloot verovert). De ander staat op het Piet Heynsplein in Delfshaven, opgericht in 1870. Ook is er een straat naar hem vernoemd in Delfshaven.

Kritiek

Het standbeeld in Delfshaven wordt in de nacht van 11 op 12 juni 2020 beklad door de actiegroep Helden van Nooit. Het is gedaan met geverfde rode handen en de leuzen ‘dief’ en ‘killer’. In een verklaring laten de activisten weten dat ze “onterechte helden in de juiste context willen plaatsen”.

Uit onderzoek blijkt dat Piet Hein zich in zijn eigen leven nooit direct heeft beziggehouden met slavenhandel. Wel heeft hij met zijn roof-expedities tegen de Spanjaarden veel geld in het laatje gebracht voor de WIC. Ook moet zijn rol in het plunderen van de Banda-eilanden niet vergeten worden. Kortom, Piet Hein's prestaties maakte de latere Nederlandse slavenhandel en koloniale onderdrukking mogelijk.

Brief

Piet Hein is een militaire commandant, die zijn taak volbrengt in de strijd tegen de Spanjaarden en andere vijanden van het Nederlandse Republiek uit die tijd. Er bestaan ook brieven van Piet Hein waarin hij zijn medeleven toont met slaven. Zo schrijft hij over de behandeling van tot slaaf gemaakte indianen in de Mexicaanse zilvermijnen:

"Is het een wonder dat de indiaan zijn leed op ons wil wreken? Vriendschap moet van onze kant komen, want wij bezoeken hen." 

Piet Hein heeft zelf ook slavenarbeid moeten verrichten met zijn vader tijdens zijn gevangenschap bij de Spanjaarden. Misschien kan hij zich daarom goed inleven in anderen die ook tot slaaf gemaakt zijn. Of is deze brief juist kritiek op de Spanjaarden zelf, de vijand van de Nederlandse Republiek? Gaat het Piet Hein eigenlijk wel om het lot van de tot slaaf gemaakte Indianen? De precieze beweegredenen achter de brief zijn niet bekend.

Hoe moeten we Piet Hein herinneren?

Wel laat dit zien dat geschiedenis nooit zwart/wit is. Is Piet Hein nu een held van de Nederlandse zeevaart die de Nederlandse republiek heeft geholpen in de strijd tegen Spanje? Of is hij slechts een brute zeerover, wiens buitgemaakte gestolen schatten het Nederlandse koloniale systeem mede hebben kunnen financieren?

En wat betreft de manier waarop we Piet Hein herinneren: Moet zijn standbeeld weggehaald worden en in een museum worden geplaatst? Moet het standbeeld blijven staan met een tekst erbij om het verhaal compleet te maken? Of moet er een ander standbeeld neergezet worden op het Piet Heynsplein om een tegengeluid te bieden?

 

Herkomst

Datering

1920-01-01 - 1920-12-31

Collectie

Prentbriefkaarten verzameld door het Stadsarchief Rotterdam

Nummer

4029_PBK-5665

Link

https://hdl.handle.net/21.12133/CF8DD218DA7A4E4C9D98D85D71A9F5EB

Gerelateerde thema's

Rotterdamse helden?

Beschikbare tools

Overzicht van bron(nen) op de kaart

Alle bronnen